ช่วงสัปดาห์ที่ผ่านมานั้นถือเป็นช่วงเวลาแห่งความเปลี่ยนแปลงอีกครั้งของบ้านเมืองเรา กฎหมายห้ามนั่งทานที่ร้านอาหารถือเป็นยาแรงที่รัฐบาลปล่อยออกมาเพื่อเป็นป้องกันการกระจายตัวของโรคระบาด Covid-19 แม้ว่าเจ้ามาตรการนี้จะกลายเป็นประเด็นว่ามาช้าเกินไปรึเปล่า หรือว่าทำเกินไปรึเปล่า ควรหามาตรการมารองรับความเสียหายตรงนี้ก่อนออกกฎไหม? ฯลฯ ว่ากันไป…
ตอนนี้ร้านอาหารหลายแห่งพยายามปรับตัว โดยการเพิ่มช่องทางการจัดส่งเข้ามาทั้งแบบใช้แพลตฟอร์มต่าง ๆ และไปร้านก็ไปส่งเองด้วย ซึ่งไม่ใช่แค่ร้านอาหารอย่างเดียวที่ต้องปรับตัวให้เข้ากับสถานการณ์อันโหดร้าย คนทำงานทั่วไปตอนนี้ก็ตกงานกันแบบรายวัน เพราะธุรกิจนายจ้างต้องมีการปิดตัวอย่างชั่วคราว – บางแห่งแย่หน่อยก็ปิดแบบไม่มีกำหนด – จนตอนนี้ก็เริ่มมองหาช่องทางหารายได้เสริมทำธุรกิจของตัวเองด้วยเช่นเดียวกัน ซึ่งส่วนใหญ่ก็จะไปทำขนม ทำอาหาร ที่ตัวเองถนัดขายบนช่องทางออนไลน์
ต่ายมีโอกาสได้คุยกับเพื่อนๆหลายคนเกี่ยวกับประเด็นนี้ ทั้งที่ตอนนี้กำลังทำส่งเองและกำลังคิดว่าอยากจะเริ่มขายของออนไลน์ เรื่องประเด็นว่าอยากขายอะไรดีก็เรื่องหนึ่ง แต่อีกเรื่องหนึ่งที่ต่ายมักเน้นย้ำคนที่อยากทำอาชีพขายอาหารหรือขนมออนไลน์แล้วจัดส่งเองถึงบ้านลูกค้าคือเรื่อง ‘ต้นทุนแฝง’ ที่หลายคนมักลืมคำนวณเข้าไปด้วย ซึ่งเจ้าสิ่งนี้แหละที่เป็นต้นเหตุให้หลายๆคนประสบกับภาวะ “ขายดีจนเจ๊ง! ขายของหมดแต่กำไรไม่เหลือ แถมยังเข้าเนื้ออีกต่างหาก”
“ต้นทุนแฝง” หรือ Implicit Costs เป็นต้นทุนในการผลิตสินค้าหรือผลิตภัณฑ์ที่เกิดขึ้นอย่างไม่รู้ตัวหรือมองข้ามไป เช่นการใช้แรงงานคนในครอบครัวโดยไม่เสียค่าแรง การไปส่งเองฟรีถึงหน้าบ้านลูกค้าเพื่อซื้อใจ การใช้น้ำ/ไฟฟ้า/แก๊สที่บ้านโดยไม่มีการคิดคำนวณแยก การ WFH ของพนักงานที่ต้องเสียค่าน้ำค่าแอร์เพิ่มเมื่ออยู่ที่บ้าน ฯลฯ
ซึ่งเมื่อเราไม่ได้คิดถึงพวกต้นทุนแฝงเหล่านี้ตั้งแต่แรก แล้วไปคำนวณถึงแค่ต้นทุนของแค่วัตถุดิบเท่านั้น สุดท้ายมันจะกลับมาทำร้ายตัวเราและธุรกิจของเราในภายหลังได้
สมมุติก็ได้ครับว่าต่ายอยากเปิดร้านขายข้าวมันไก่เดลิเวอรี่กับแฟน เพราะต่ายทำข้าวมันไก่อร่อยมาก
ตอนนี้ถ้าต่ายมาคิดต้นทุนว่าวัตถุดิบทั้งหมด 1000 บาท ถ้วนๆ ทั้งไก่ ข้าว น้ำจิ้ม เครื่องปรุง กล่องใส่อาหาร ทำได้ 50 กล่อง นั้นหมายความว่าทุนอยู่ที่ 20 บาท ต่อกล่อง ต่ายเลยคิดว่าถ้าขายกล่องละ 45 บาท ส่งเองก็ได้กำไรกล่องละตั้ง 25 บาท ขายหมดก็ได้มาแล้ว 2,250 บาท กำไรเห็นๆ 1,250 บาท ต่อวัน
ตอนนี้เรามาลองคำนวณถึงต้นทุนแฝงที่อยู่ในนี้กันบ้าง
- ค่าแรงที่ไปซื้อของเตรียมของและทำอาหารและทำความสะอาด แพคกล่อง สองคน เอาต่ำๆเลยวันละ 320 บาท สองคนก็ 640 บาท
- ค่าน้ำค่าไฟค่าแก๊สเหมาๆอาจจะวันละ 100 บาท
- ค่าน้ำมันขับส่งของให้ลูกค้าวันละ 50 กล่อง สมมุติใช้ไป 200 บาท
- ค่าจ้างคนขับรถส่งของให้ลูกค้า 2 คน เอาต่ำๆเลยวันละ 320 บาท สองคนก็ 640 บาท
- ค่าเช่าสถานที่เพื่อทำธุรกิจวันละ 150 บาท
นี่ยังไม่รวมค่าอินเตอร์เน็ตที่ใช้ ค่าเสียโอกาสในการรับงานอื่นที่อาจจะได้รายได้เยอะกว่า เวลาส่วนตัวที่หายไป ฯลฯ
มาคำนวณต้นทุนกันใหม่ วัตถุดิบ 1000 + 640 + 100 + 200 + 640 + 150 = 2730 บาท ถ้าขายกล่องละ 45 บาท ก็จะ “ขาดทุน” อยู่ราวๆ 480 บาท (2250 – 2730)
ตัวเลขเหล่านี้เป็นสิ่งที่สมมุติขึ้นให้เห็นภาพที่ชัดเจนและพยายามแสดงให้เห็นความน่ากลัวของต้นทุนแฝงนั้นเอง
“ขายดีจนเจ๊ง” มีอยู่จริง หลายคนอาจจะคิดว่าต้นทุนแฝงเหล่านี้ไม่เอามาคิดหรอก เพราะทำเองในครอบครัว ค่าแรงตัวเอง/ค่าเช่าไม่คิดหรอกจะไปคิดทำไม ก็มันธุรกิจครอบครัว กำไรก็เอาไปหมุนเป็นเงินต่อสิ ไม่อยากคิดหยุมหยิม
แต่ลองนึกนะครับว่าถ้าวันหนึ่งต้องจ้างพนักงานมาทำ แล้วต้องจ่ายต้นทุนแฝงเหล่านี้ทั้งหมด สุดท้ายธุรกิจก็จะต้องปิดไปอยู่ดี
ต้นทุนแฝงเมื่อเกิดขึ้นแล้วจะทำให้ปัจจัยในการผลิตลดลง แต่ไม่ได้สร้างรายได้เพิ่มขึ้นให้กับเจ้าของธุรกิจ การมองข้ามมันตั้งแต่แรกจะทำให้ควบคุมยากในภายหลัง จะมาจ้างพนักงานเพิ่มก็ไม่ได้เพราะขาดทุน จะปรับราคาขึ้นก็ยากลูกค้าก็หาย จะขยายการจัดส่งหรือจ้างคนส่งเพิ่มก็ไม่ได้อีก
นี่เป็นสิ่งหนึ่งที่ต่ายมักเน้นย้ำให้กับเพื่อนๆที่ทักมาถามเสมอเกี่ยวกับเรื่องของการทำธุรกิจของตัวเอง โดยเฉพาะการจำทำเดลิเวอรี่ส่งของให้ลูกค้าถึงบ้าน ให้ระวังเรื่องต้นทุนแฝงเหล่านี้ให้ดี ยังไม่รวมไปถึงพวกของเสีย คุณภาพของวัตถุดิบที่ลดลงถ้าเก็บไว้นาน โดยเฉพาะของสดที่ควรใส่ใจเป็นอย่างดี
สำหรับทางแก้ก็คือให้คิดต้นทุนทุกอย่างออกมาก่อน ทำบัญชีรายรับรายจ่าย (รายจ่ายอาจจะทำเป็นสมมุติจ่ายก็ได้ สมมุติจ่ายค่าแรงให้ตัวเอง ให้แฟน ให้คนในครอบครัวที่มาช่วยทำหรือขับรถส่งของ) ออกมาให้ชัดเจนที่สุดแล้วค่อยหาวิธีทำให้กระบวนการทั้งหมดมีประสิทธิภาพมากขึ้น ลดทอนขั้นตอนและเวลาให้ดีขึ้น
เพราะฉะนั้นจะเริ่มทำธุรกิจก็อย่าลืมคำนวณเรื่องต้นทุนแฝงเหล่านี้เข้าไปด้วยนะครับผม ขอให้เพื่อนๆทุกคนสู้ๆนะครับ
